آموزش متوسطه دوره اول فلاورجان

یکی از رمزهای موفقیت در هر کاری، استفاده از تجربه کسانی است که قبلا در آن کار زحماتی کشیده و نتایج خوبی گرفته اند . برای موفقیت بیشتر در کلاسداری برای کودکان و نوجوانان و جوانان نیز می توان از تجربه های دیگران استفاده کرد . آنچه در ذیل می آید حاصل تجربه کلاسداری مربیان موفق است که به صورت توصیه هایی به مربیان محترم تقدیم می گردد .

معنویت<\/h3>

مؤثرترین مربی در روح و جان کودکان و نوجوانان با معنویت ترین آنها است; پس:

1 - توکل بر خداوند و توسل به معصومین علیهم السلام بویژه حضرت فاطمه زهراعلیها السلام و حضرت مهدی علیه السلام را فراموش نکنیم .

2 - با کودکان و نوجوانان رابطه معنوی و روحی داشته باشیم; لازمه این رابطه معنوی، نگرش به آنان به عنوان بندگان خداست .

3 - با نام خدا درس را شروع کنیم و بعد از آن، حمد خدا و درود بر پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه وآله و ائمه معصومین علیهم السلام را فراموش نکنیم .

4 - پیش از هر دوره کلاسداری - در ماه رمضان یا تابستان - دو رکعت نماز بخوانیم و از خدا بخواهیم که ما را در تدریس و هدایت مخاطبین موفق بدارد .

5 - به ارزشها و آرمانها و اصول اسلامی متعهد و مقید باشیم .

6 - حتی الامکان با وضو و طهارت وارد کلاس شویم .

7 - کار تربیتی با کودکان و نوجوانان را وظیفه شرعی بدانیم نه یک شغل معمولی و به کار خویش بعنوان یک کار معنوی ایمان و اعتقاد قلبی داشته باشیم .

8 - از احادیث صحیح و معتبری - که مباحث اخلاقی و معنوی را بیان می کنند - در تدریس خود استفاده کنیم .

9 - در صورتی که کلاس ما غیر از آموزش قرآن بود، پیش از تدریس، آیه ای از قرآن و یا حدیثی از معصومین علیهم السلام را بخوانیم .

10 - حتی الامکان با یاد ابا عبدالله الحسین علیه السلام سخنرانی خود را پایان دهیم .

11 - پس از پایان یک دوره یا ترم یا ماه رمضان و تابستان، دو رکعت نماز شکر بخوانیم .

21 - با دعا درس را به پایان برسانیم .

13 - از طریق انس با قرآن و عترت، نور معنویت را از قرآن و احادیث ائمه علیهم السلام گرفته و در قلب شاگردان بتابانیم .

محبوبیت<\/h3>

امام علی علیه السلام: «ثلاث یوجبن المحبة; حسن الخلق و حسن الرفق و التواضع; ⁽¹⁾ سه خصلت موجب محبت می شود: خوشخویی، مهربانی و فروتنی .»

محبوبیت استاد نزد کودکان و نوجوانان، اولین شرط تاثیرگذاری او بر آنان است . وجود علاقه و محبت میان استاد و شاگرد نیز تا حد زیادی به میزان رعایت عدل و انصاف از طرف مربی بستگی دارد . البته از آنجا که شاگردان، هم از نظر جسمی و هم از نظر روحی و روانی با یکدیگر متفاوتند، در حل مشکلات روحی آنان نیز باید متفاوت برخورد کرد، پس:

1 - تفاوتهای فردی کودکان و نوجوانان را بشناسیم و با هر یک از آنها با توجه به شرایط روحی و جسمی، رفتاری مناسب داشته باشیم .

2 - نسبت به همه شاگردان، روحیه عفو و اغماض و ارفاق داشته باشیم و حتی الامکان عذر آنان را بپذیریم .

3 - رازدار و محرم اسرار شاگردان خود باشیم .

4 - برای کودکان، نوجوانان و جوانان، مشاور خوبی باشیم .

5 - از بکارگیری کلمه «من » در حد امکان خودداری کنیم .

6 - نام اشخاص را کمتر و در حد ضرورت ذکر کنیم .

7 - تلاش کنیم بیش از مدرس بودن مربی دلسوزی باشیم .

8 - شاگردان را هرگز به خود وابسته نکنیم .

9 - در مقابل شاگردان از زحمات اساتید خود و از فعالیت دیگران قدردانی و تشکر کنیم .

10 - هرگز رفتار غلط شاگردان را به منزله توهین به شخص خود تلقی نکنیم .

11 - زود عصبانی نشویم و بطور کلی از عصبانیت پرهیز کنیم .

12 - هرگز کودک و نوجوان متخلف را به عذرخواهی از خود مجبور نکنیم .

13 - سعی کنیم شرایط روحی شاگرد را درک کرده، و به احساسات او احترام بگذاریم .

14 - در هنگام نام بردن یا پاک کردن نام علماء و شخصیتهای اسلامی و دینی از روی تخته، احترام به آنان را فراموش نکنیم .

15 - ظرفیت روحی و استقامت در برابر مشکلات را در شاگردان تقویت کنیم .

آمادگی روحی امام علی علیه السلام: «کن لینا من غیر ضعف و شدیدا من غیر عنف; ⁽²⁾ نرم خو باش بدون ضعف و قاطع باش بدون زور گوئی .» <\/h3>

به تجربه ثابت شده است که انتقال پیامهای تربیتی به کودکان، نوجوانان و جوانان نیازمند انرژی و روحیه بالائی است . چنانچه استاد با روحیه خوب خود بتواند روحیه شاگردان را حفظ کرده و حتی تقویت نماید، بیشتر می تواند بر آنان تاثیر گذارد، پس:

1 - کاملا بر بحث خود مسلط باشید تا با نشاط روحی و عاطفی تدریس کنید .

2 - با خوشرویی و نرمخویی تدریس کنید و چهره بشاش داشته باشید .

3 - در هنگام کسالت و غم و اندوه، برای تدریس در کلاس حاضر نشوید .

4 - سعی کنید برای ایجاد آمادگی روحی بیشتر در مخاطبان و جذابیت درس، احساسات و عواطف را برانگیزانید .

5 - در تدریس شور داشته باشید تا بتوانید شور آفرینی کنید . اگر می خواهید چنین باشید باید به گفته های خود ایمان داشته باشید .

6 - تا می توانید هنگام تدریس جوش نزنید و حرص نخورید .

7 - ثبات روحی و عاطفی داشته باشید .

8 - در هنگام عصبانیت و یا خواب آلودگی خود و یا شاگردان، تدریس نکنید، مگر اینکه آن را بر طرف نمایید .

9 - این نکته را فراموش نکنید که حتما باید خونسرد باشید، البته طوری رفتار نکنید که شاگردان احساس کنند مورد توجه شما نیستند .

10 - مواظب باشید احساسات و عواطف کودکان و نوجوانان را جریحه دار نکنید .

11 - هنگام تدریس اضطراب و نگرانی نداشته باشید .

12 - سعی کنید در مکان درس خود فضای عاطفی به وجود آورید .

13 - مشکلات و ناهماهنگیهای محیط آموزشی خود را طوری بیان نکنید که شاگردان نسبت به کلاس و درس شما دلسرد شوند .

14 - تدریس - بخصوص در ایام تعطیلی مدارس - نیازمند تفریح است . هم برای کودکان و نوجوانان و هم برای خود، به آن توجه کنید .

کیفیت آموزش <\/h3>

امام سجادعلیه السلام: «فاذا احسنت فی تعلیم الناس . . . زادک الله من فضله; ⁽³⁾ اگر مردم را خوب آموزش دهی، خداوند از فضل خود بر [دانش] تو بیفزاید .»

دنیای امروز آموزش، دنیای اصول، روشها و قالبهای آموزشی است . اگر مربی آموزش لازم را ندیده و از توان بالایی در این زمینه برخوردار نباشد، تدریس او حالتی خشک و خسته کننده به خود خواهد گرفت و کودکان، نوجوانان و جوانان، به آن علاقه چندانی از خود نشان نمی دهند . پس برای بالا بردن کیفیت آموزش خود و موفقیت بیشتر در آن لازم است که:

1 - در افزایش آگاهیها و محتوای علمی و درسی خود بکوشیم .

2 - از روشهای نوین تدریس آگاهی کامل داشته و توان بکارگیری آنها را در خود ایجاد کنیم .

3 - از محفوظات خوب و زیادی بهره مند باشیم تا بتوانیم در هنگام تدریس از آنها استفاده کنیم .

4 - برای هر درس مطالب نو و تازه ای داشته باشیم .

5 - از تجربیات درسی و تدریس دیگران بی بهره نمانیم .

6 - معمولا هنرمندی استاد در جلسه اول تدریس مشخص می شود، پس روی جلسه اول فکر و مطالعه بیشتری داشته باشیم و آن را دست کم نگیریم .

7 - از دسته بندی کردن مطالب - که در تفهیم مطالب نقش زیادی دارد - و داشتن ابتکار و خلاقیت در ارائه آنها غافل نمانیم .

8 - داشتن مطالعه همیشگی و نوشتن رئوس مطالب بر روی یک کاغذ به صورت دسته بندی شده و تدریس از روی آن را فراموش نکنیم .

9 - داشتن جزوه و متن درسی و برقرار نمودن ارتباط بین درسها و نکات تربیتی را از یاد نبریم .

10 - به کیفیت مطالب و تنوع آنها در هنگام تدریس توجه کنیم .

11 - سعی کنیم شاگردان ما در رابطه با درس فعالیت عملی داشته باشند .

12 - از محسوسات بیشتر از معقولات استفاده کنیم مگر در موارد نیاز و ضروری .

13 - تلاش کنیم از علوم مورد نیاز و مرتبط با درس خود بهره مند باشیم .

14 - در هنگام تدریس از موضوع درس و بحث خارج نشویم و خلاصه و جمع بندی و نتیجه درس را در آخر کلاس بیان کنیم .

15 - سعی کنیم اشکالات تدریس خود را رفع کنیم .

16 - بیش از ظرفیت و توانایی خود تدریس نکنیم که بیماریهای روحی و جسمی در پی دارد .

اخلاق <\/h3>

قرآن کریم می فرماید: «فبما رحمة من الله لنت لهم و لو کنت فظا غلیظ القلب لانفضوا من حولک » ⁽⁴⁾ ; به سبب رحمت خداست که با آنها نرم خوی و مهربان گشتی و اگر تند خو و سخت دل بودی، از گرد تو پراکنده می شدند .»

رفتار استاد برای کودکان، نوجوانان و بخصوص جوانان الگوی عملی است . استاد در عمل نمودن به گفته های خود، نحوه برخورد با دیگران، سخن گفتن و حتی طرز نشستن، راه رفتن و پوشیدن لباس می تواند برای شاگردان خود الگو باشد . پس سعی کنیم:

1 - برنامه هایی جهت خودسازی اخلاقی و تربیتی خود داشته باشیم .

ذات نایافته از هستی بخش

کی تواند که شود هستی بخش

2 - در برخورد با کودکان، نوجوانان و جوانان، اخلاق اسلامی را رعایت کنیم .

3 - هنگام برخورد با شاگردان خود، به آنان سلام کنیم .

4 - در همه مراحل صبور بوده و سعه صدر داشته باشیم .

5 - خوش رو، خوش اخلاق، نرمخو، دارای اخلاص، تقوی و تواضع باشیم و از غرور بپرهیزیم .

6 - سعی کنیم در عمل کردن به اخلاق نیکو، سیر صعودی داشته باشیم که این بهترین ابزار برای جلب شاگردان سالهای قبل است .

7 - از فضل فروشی، خود بزرگ بینی، خود کم بینی و آزرده شدن از نقد و ایراد دیگران بشدت پرهیز کنیم .

8 - اشتباهات خود را توجیه نکنیم و ضمن اعتراف به آنها در رفع آنها بکوشیم .

9 - از تعصب بی جا اجتناب ورزیده و شهامت در گفتن کلمه «نمی دانم » را در خود تقویت کنیم .

10 - اگر در جلسه درس متوجه اشتباه خود شدیم، تا کودکان و نوجوانان متفرق نشده اند، آن اشتباه را برطرف کنیم .

11 - از یکدندگی، لجبازی، جدال و ستیزه جوئی بشدت پرهیز کنیم و با هیچ کدام از شاگردان کینه و خصومتی نداشته باشیم .

12 - از عیب جویی، تهمت زدن و توهین به شاگردان بپرهیزیم و ضمن مؤدبانه صدا کردن آنها، از پرخاشگری و انتقام جوئی پرهیز کنیم .

13 - به وعده هایی که در کلاس می دهیم وفا کنیم، بخصوص اگر وعده هدیه و جایزه باشد .

14 - به کودکان و نوجوانان طعنه نزنیم، زیرا آنها افراد حساسی هستند و ممکن است سخت آزرده شوند .

وقار مربی <\/h3>

امام علی علیه السلام: «وقار الحلم زینة العلم; ⁽⁵⁾ متانت بردباری زیور دانش است .»

از آنجا که رفتار مربی نشانگر شخصیت اوست و کودکان و نوجوانان دائما تحت تاثیر رفتارهای باطنی و ظاهری مربیان می باشند، شایسته است:

1 - طوری رفتار کنید که شاگردان احساس مسئولیت کنند .

2 - چیزی را به طرف شاگردان پرتاب نکنید .

3 - ابزار، وسایل و چیزهای دیگر را با خشونت از شاگردان نگیرید .

4 - داشتن «تیک » و عادات نامطلوب مانند بازی کردن با دکمه لباس یا موی سر و صورت زیبنده یک مربی نیست، سعی کنید آنها را از خود دور کنید .

5 - آراستگی ظاهر را رعایت کنید و اموری از قبیل شانه کردن موها، تمیز بودن لباسها، پاره نبودن لباسها و جورابها، واکس زدن کفشها و نظیف بودن بدن را فراموش نکنید .

6 - از بوی خوش - در صورتی که مفسده ای ایجاد نکند - استفاده کنید .

7 - یقه و دکمه های خود را پیش از تدریس در آینه ببینید .

8 - با چیزهایی که ممکن است تمرکز حواس دانش آموزان را از بین ببرد بازی نکنید; مانند بازی با گچ، تخته، خودکار، تسبیح، عمامه، عینک، بینی، گوش و . . .

9 - اگر گچ یا ماژیک از دست شما روی زمین افتاد، آن را بردارید .

10 - در صورت امکان، گاهی برای اشراف بیشتر بر کلاس و تنوع در حرکات، چند قدمی در بین شاگردان راه بروید .

11 - شاگردان را زیاد به خاطر تنبیه پای تخته سیاه نگه ندارید .

12 - اگر جراحت یا بیماری ظاهری دارید، در ابتدای درس درباره آن توضیح دهید تا ذهن شاگردان را در طول تدریس به خود مشغول نکند .

13 - برخی از شاگردان دارای نقص بدنی یا روانی هستند، از این رو حال آنان را رعایت کنید .

14 - ضمن جلوگیری از سوء استفاده شاگردان برای بیرون رفتن از کلاس اجازه دهید .

تواضع <\/h3>

پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله: «من تواضع لله رفعه الله و من تکبر وضعه الله; ⁽⁶⁾ هر کس برای خدا فروتنی کند، خداوند او را بالا می برد و هر کس تکبر کند، خداوند او را پست گرداند .»

بزرگی و عظمت مربی ثمره تواضع و خلوص اوست، از اینرو:

1 - هرگز کودکان و نوجوانان را خدمت کار خود ندانید .

2 - طوری سخت گیری نکنید که مجبور شوید آن را کاهش دهید .

3 - به شاگردان خود اجازه سخن گفتن و سؤال کردن بدهید .

4 - سخن شاگردان خود را بی مورد قطع نکنید .

5 - انتظار نداشته باشید که شاگردان از شما اطاعت کورکورانه داشته باشند .

6 - با کودکان و نوجوانان برخوردی متواضعانه و مناسب داشته باشید .

7 - تجربیات تدریسی خود را در اختیار دوستان خود قرار دهید .

8 - اوقات استراحت و زنگ تفریح دانش آموزان را نگیرید .

9 - تا آنجا که امکان دارد شاگردان را از کلاس محروم نکنید .

10 - کودکان و نوجوانان را طوری هدایت کنید که خودشان اعمال و کردارشان را کنترل نمایند .

11 - بیش از اندازه در کار شاگردان دخالت نکنید .

12 - به حرف شاگردان خود گوش دهید و حتی به تذکرات آنان توجه کنید .

13 - برای کودکان و نوجوانان کلمه «ساکت » ، «هیس » و مانند آن را زیاد بکار نبرید .

14 - از شاگردان خود نخواهید که همواره سکوت باشند و هیچ حرفی نزنند و هیچ حرکتی از خود نشان ندهند .

رعایت شخصیت شاگردان <\/h3>

رسول اکرم صلی الله علیه وآله: «لیس منا من لم یرحم صغیرنا و لم یوقر کبیرنا; ⁽⁷⁾ کسیکه به کوکان ما رحم نکند و بزرگسالان ما را احترام نگذارد از ما نیست .»

یکی از اصول تربیتی اسلام احترام به شخصیت و کرامت انسانی افراد است . پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله به همه مؤمنین اعم از کودکان و بزرگسالان، زنان و مردان و روستائیان و غیر آنان، شخصیت می داد و به آنها احترام می گذاشت، پس:

1 - رعایت حقوق دیگران بویژه معلمان و مدرسان دیگر فراموش نشود .

2 - به شخصیت افراد احترام گذاشته و از تحقیر آنان پرهیز شود .

3 - بین کودکان و نوجوانان رقابت مثبت و سالم ایجاد شود .

4 - به همه شاگردان بطور یکسان نگاه شود . این قاعده فقط در موارد ضروری قابل استثناء است .

5 - از تمسخر و دادن لقب زشت به شاگردان پرهیز شود .

6 - شاگردان را بموقع تشویق و بین آنان تبعیض اعمال نگردد .

7 - از گفتن کلمات و جملات رکیک و خارج از ادب و نزاکت پرهیز کنیم .

8 - در صورت امکان از نمره یا امتیاز شاگرد کم نکنیم .

نکات ویژه <\/h3>

امروزه دنیای کفر و استکبار جهانی بودجه زیادی برای بد جلوه دادن دین در ذهن کودکان و نوجوانان هزینه می کند و بطور مرموز با نوشتن کتاب، مقاله و فیلم و نمایشنامه با نام دین، دین را می کوبد . مربی باید بداند چگونه می تواند جوانی را که بین دو راهی مانده و می خواهد اسلام را بشناسد و با سرچشمه زلال اسلام رابطه برقرار کند، جذب نماید . پس:

1 - سعی کنید برای تدریس، شروع خوب، گیرا و جذابی داشته باشید .

2 - در تدریس خود به این آمار توجه داشته باشید که گفته اند: 75% یادگیری از طریق چشم و 13% از طریق گوش و 12% از طریق بقیه حواس انجام می گیرد .

3 - گاهی می توانیم با صلوات یا طرح سؤال یا لحظاتی سکوت به کلاس تمرکز بدهیم، این روش از چند بار گچ روی تخته یا میز زدن بهتر است .

4 - برای پاسخگویی به سؤالات، جوابهای قانع کننده ای داشته باشید و پاسخ سؤالات را با کلماتی مانند «ظاهرا» ، «فکر می کنم » ، «تقریبا» و «احتیاطا» ندهید .

5 - هرگز مطالب مشکوک و ظنی را بصورت قطعی بیان نکنید و درباره مطالبی که نسبت به آن آگاهی ندارید، سخنی نگویید .

6 - برگه یادداشت رئوس مطالب را همیشه در جای خاصی مانند کیف یا جیب و یا لای دفتر و کتاب قرار دهید .

7 - حتما پس از پایان یافتن درس لحظاتی درنگ و تامل کنید، شاید شاگردان سؤال و یا کاری داشته باشند .

8 - اگر سؤالی مطرح می کنید در نهایت آن را بی جواب نگذارید .

9 - در موارد اختیاری، موضوع درس را براساس نیاز و علاقه شاگردان انتخاب کنید .

10 - در هنگام سؤال کردن، از جاهای مختلف کلاس درس را بپرسید و این کار را از یک جای بخصوص انجام ندهید .

11 - مدرک و ماخد مطالب را صحیح و دقیق ذکر کنید .

12 - اگر جواب سؤالی را به بعد موکول می کنید آن را یادداشت نمایید و جوابش را در جلسات بعد بدهید .

13 - گاهی یک مکث کوتاه و نگاه به اطراف کلاس جهت جلب توجه شاگردان ضروری است .

شیوه استفاده از تخته <\/h3>

قال علی علیه السلام: «کتاب المرء معیار فضله و مسبار نبله; ⁽⁸⁾ نوشتار هر کس معیار فرزانگی و میزان فرهیختگی اوست .»

در استفاده از تخته، هنگام تدریس، باید نکاتی را مورد توجه قرار داد . بایسته است نکات زیر مورد توجه قرار گیرد .

1 - سعی کنید در تدریس از «تخته سیاه » یا «وایت برد» استفاده کنید تا شاگردان درس را بهتر بفهمند .

2 - ابزار و امکانات تدریس مانند: گچ، ماژیک، تخته پاک کن و . . . را پیش از درس فراهم آورید .

3 - فقط مطالب مهم و ضروری را روی تخته بنویسید و سعی کنید مطالب نوشته شده روی تخته را کمتر پاک کنید .

4 - از قسمت بالا و سمت راست تخته شروع به نوشتن کنید، منظم بنویسید و از تمام تخته استفاده کنید .

5 - بسم الله در ابتدای هر کار، رمز عشق به خدا، توکل بر او، استمداد از او و وابستگی به اوست، پس هنگام استفاده از تخته، نوشتن «بسم الله الرحمن الرحیم » را فراموش نکنید .

6 - هنگام نوشتن روی تخته، جلوی مطالب نایستید .

7 - وقتی روی تخته مطلبی می نویسید، هم زمان آن را بخوانید تا همه بشنوند .

8 - موقع نوشتن روی تخته، به شاگردان پشت نکنید، بلکه نیم رخ بایستید و بنویسید .

9 - سعی کنید هنگام نوشتن، لباسها و سر و صورت خود را گچی و یا رنگی نکنید .

10 - تخته را از بالا به پایین پاک کنید و با انگشت و دست و مانند آن پاک نکنید .

11 - اگر شاگردان شما مطالب روی تخته را در دفترهای خود نوشته اند، در پایان درس تخته را پاک کنید تا برای استاد بعدی آماده باشد .